ਪੜ੍ਹੋ.ਲਿਖੋ.ਸਿੱਖੋ
ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤੇ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਹਾਲਤ ਅੱਜ ਅਤਿ-ਨਾਜ਼ੁਕ ਹੈ, ਪਰ ਪੰਜਾਬੀਆ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਕੋਈ ਬਹੁਤੀ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦੀ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ।
ਬਹੁਤੇ ਵਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਹੋ ਰਹੇ ਨਿਘਾਰ ਦਾ ਭਾਂਡਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਭੰਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ।
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਮੈਂ ਗਰਮੀਆਂ ਦੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਵਿਚ ਬੈਠਿਆਂ ਬੈਠਿਆਂ “ਵਲੈਤੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਭਵਿੱਖ” ਬਾਰੇ ਇਕ ਲੇਖ ਲਿਖਿਆ ਤੇ ਆਪਣੇ ਅੱਖਰ ਬਲਾਗ ਤੇ ਛਾਪਿਆ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰ ਭਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਾਲੀ ਈਮੇਲ ਆਈ ਕੇ ਤੁਹਾਡਾ ਇਹ ਲੇਖ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਚੱਲਦੀ ਲਿਖਾਰੀ ਡਾਟ ਨੈੱਟ (Likhari.net) ਤੇ ਛਾਪਣਾ ਚਾਹਾਂਗੇ। ਇਹ ਈਮੇਲ ਸੀ ਲਿਖਾਰੀ ਦੀ ਆਤਮਾ ਡਾ. ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਰਾਏ ਜੀ ਦੀ।
ਇਹ ਸੀ ਮੇਰਾ ਪਹਿਲਾ ਪਰਸਪਰ ਲਿਖਾਰੀ ਤੇ ਰਾਏ ਜੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਰਾਏ ਜੀ ਤੇ ਲਿਖਾਰੀ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਜਾਣਨ ਤੇ ਸਮਝਣ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣਿਆ।
ਗਿਆਰ੍ਹਵੀਂ ਤੇ ਬਾਰ੍ਹਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਸਾਨੂੰ ਮਾਸਟਰ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਪੜਾਇਆ, ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਹੀ ਕੀ ਬੱਸ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਇਕ ਗੂੜ੍ਹੀ ਸਾਂਝ ਪਵਾਈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ‘ਸਰ’ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਬਾਬਾ ਜੀ’ ਕਹਿ ਕੇ ਸੱਦਦੇ, ਹੁਣ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਇਕ ਧਰਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਇਨਸਾਨ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਸਾਈਕਲ ਉੱਤੇ ਕੁੜਤੇ ਪਜਾਮੇ ਵਿਚ ਸਕੂਲ ਆਉਣ ਦੀ ਦਿੱਖ ਭਾਵੇਂ ਬੜੀ ਆਮ ਜਿਹੀ ਲਗਦੀ ਹੋਵੇ ਪਰ ਸੋਝੀ ਤੇ ਸਮਝ ਉੱਤਮ ਦਰਜੇ ਦੀ ਸੀ, ਜਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਬਾਬਾ ਜੀ ਤੋ ਅਸੀਂ ਪੜ੍ਹੇ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਜਵਾਕ ਨੂੰ ਝਿੜਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦੇਖਿਆ।
ਜਦੋਂ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੀ ਪੌੜੀ ਚੜ੍ਹਿਆ, ਓਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਅਮੀਰ ਗਰੀਬ ਹੋਣਾ ਚੱਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ। ਪਰ ਪਿਛਲੀ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਅਮੀਰਾਂ ਦੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੋਰ ਅਮੀਰ ਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਗਰੀਬ ਹੋਣ ਨੇ ਇਕ ਸਮਾਜਿਕ ਭਟਕਣ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਆਮ ਧਾਰਣਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤੇ ਅਮੀਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਨਾਲ ਮਾਇਆ ਇਕੱਠੀ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਹੁੰਦਾ ਸ਼ਾਇਦ ਹੁੰਦਾ ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਹੈ। ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਦੇ ਅਮੀਰ ਮੱਧਵਰਗੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉੱਠੇ ਉਹ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਆਪਣੇ ਰਹਿਣ ਸਹਿਣ ਦੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਮੀਰ ਬਣੇ ਹਨ ਜਾਂ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਚੁੱਕੇ ਜੋਖਮ ਕਰਕੇ ਚੰਗਾ ਸ਼ਰਮਾਇਆ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਏ ਨੇ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਇਕ ਵਾਰੀ ਗਰੀਬੀ ਦੀ ਰੇਖਾ ਪਾਰ ਕਰ ਅਮੀਰੀ ਦੇ ਧਰਾਤਲ ਤੇ ਪੈਰ ਰੱਖ ਲੈਂਦਾ ਉਦੋਂ ਅਮੀਰ ਰਹਿਣਾ ਤੇ ਹੋਰ ਅਮੀਰ ਬਣਨਾ ਸੌਖਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ।
ਅਮੀਰ ਗਰੀਬ ਹੋਣ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਕਾਰਨ ਹਨ ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਖ਼ਾਸ ਕਾਰਨ ਹੈ ਅਮੀਰਾਂ ਦੇ ਘਟਦੇ ਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦੇ ਦਿਨੋ ਦਿਨ ਵਧਦੇ ਖ਼ਰਚੇ। ਕਦੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੋਚਿਆ?
ਅੱਜ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲਦੇ ਜਾਂ ਸਮਝਦੇ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸਕੂਲੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਤੋਂ ਲੈਕੇ, ਲਗਭਗ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਲੰਘਾਂ ਚੁੱਕੇ ਬਸ਼ਿੰਦੇ ਕੋਲ ਜੇ ਕਲਾਈਮੇਟ ਚੇਂਜ (ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ) ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰੋ ਤਾਂ ਬਹੁਤਾਤ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਬਾਰੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਆਪਣੀ ਫਿਕਰਮੰਦੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਨਗੇ ਸਗੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਸਕਣਗੇ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਕਿਵੇਂ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਲਾਈਮੇਟ ਚੇਂਜ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਨ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਸੰਕਟ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਅੱਜ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ।
ਕਰੋਨਾ ਦੀ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨੇ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਇਕਦਮ ਆਪਣੀ ਮੁੱਠੀ ਵਿੱਚ ਜਕੜ ਲਿਆ, ਨਾ ਸਿਰਫ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ 50 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਕਰੋਨਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗੁਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਸਗੋਂ ਇਸਦੇ ਆਰਥਿਕ, ਮਾਨਸਿਕ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਾਡੀਆਂ ਸਭ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਫ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ।
ਅੱਖਰ